“Kafein nedir?” sorusu, kahve tutkunlarının belki de en çok merak ettiği sorulardan bir tanesidir. Bu yazımızda kafein hakkında tüm detaylara inerek kafeinin insan sağlığı üzerindeki etkilerine değinmeye çalışacağız.
Kafein, bilinen diğer adlarıyla da matein veya guaranin bir alkaloiddir. Alkaloid ise; bitkiler tarafından doğal olarak üretilen kimyasal bileşiklere verilen addır. Bu madde hayvanlar ve mantarlar tarafından da üretilmektedir. Bu madde kahve, çay, kakao ve kola içerisinde vardır. Peki, bu madde ilk olarak nasıl ortaya çıktı?
Kafeinli İçeceklerin Tarihi ve Gelişimi Nedir?
Kafein, 19. yüzyılın başlarında, 1819 yılında Alman kimyager Friedrich Ferdinand Runge tarafından bulunmuş ve tüm dünyaya tanıtılmıştır. Friedrich Ferdinand Runge isimli bu kimyager, “kafein” terimini de ilk kez kimya literatürüne armağan etmiştir.
Kafeinin bitkilerde doğal halde bulunduğundan daha önce de bahsetmiştik. Peki, tam olarak kafein nedir?
Kafein, beyinde uyarıcı etkiye sebep olan bir maddedir. Beyinde bulunan nöronlar uyanık haldeyken yoğun halde çalışırlar. Uykuda olmadığımız süre zarfında da adenozin adlı reseptörlere bağlı bir madde açığa çıkar ve bu reseptörler sayesinde vücudumuzda bulunan adenozin seviyesi vücudumuz tarafından devamlı takip edilir.
Sağlıklı bir uyku çekemediğimiz zamanlarda ve yoğun çalıştığımız zamanlarda adenozin seviyesi bir anda yükselir ve kendimizi yorgun, bitkin ve uykusuz hissederiz. Bu da gün içerisindeki performansımızı kötü etkileyerek verimsiz bir gün geçirmemize sebep olur.
Kafein, adenozin denilen madde ile ayı görevi görür. Bu iki maddenin arasındaki temel fark ise; birinin vücutta doğal halde bulunması, diğerinin ise dışarıdan aldığımız gıdalar aracılığıyla vücuda girmesi. Dışarıdan herhangi bir besin ile vücudumuza aldığımız kafein 4 ile 6 saat arasında adenozin görevi görerek yorgunluk ve uyku halinin ortadan kalkmasını sağlar.
Sabah uyandığımızda bazen kendimizi çok yorgun hissederiz ve gün bizim için bir türlü başlamaz. Fakat böyle zamanlarda bir fincan kahve aracılığıyla vücuda giren kafein adenozinin görevini üstlenerek daha dinç olmamızı sağlar. Böylelikle güne daha enerjik başlarız.
Kafein nedir, sorusuna cevap verdiğimize göre artık kafeinin insan sağlığı üzerindeki faydalarına değinebiliriz. Öyleyse sorumuza geçebiliriz.
Kafeinin Faydaları Nelerdir?
“Kafein nedir?” sorusunun ardından merak edilen diğer bir husus da kafeinin faydaları. Kafein insan sağlığı üzerinde pek çok olumlu etkiye sahip. Paki bu etkileri nasıl sıralayabiliriz?
- Kafein ilerleyen yaşlarda meydana gelen Alzheimer gibi sebebi tam olarak kestirilemeyen hastalıklara karşı koruyucu bir zırh görevi görür.
- Kafein, saç kaybı yaşayan erkeklerde ve kadınlarda yeni saç oluşumuna katkı sağlar.
- Spordan sonra vücuda girecek kafein, spor kaynaklı oluşan kas ağrılarının büyük oranda azalmasını sağlar.
- Karaciğerin kendini zararlı maddelerden arındırmasına yardımcı olur.
- Kafein, yapılan egzersiz sırasında vücudun daha dayanıklı olmasına yardımcı olur.
- Japonya’da yapılan araştırmalara göre kafeinin hafızayı desteklediği gözlemlenmiştir.
- Kan dolaşımını büyük oranda arttırdığı için metabolizmayı da hızlandırır.
Kafeinin Spor Performansı Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Yukarıda kısa da olsa bahsetmiş olsak bile kafein alımının spor performansı üzerinde ciddi etkileri bulunmaktadır. Bu sebeple, kafein ve spor ilişkisini ayrı bir başlık altında da ele almak istedik.
İşte, kafein alımının spor performansı üzerindeki etkileri.
- Uyarıcı etkisi: Kafein, merkezi sinir sisteminde uyarıcı etkisiyle daha uyanık ve enerjik hissetmenizi sağlar.
- Konsantrasyon ve Odaklanma: Kafein, konsantrasyonu artırarak spor aktivitelerine daha fazla odaklanmanıza yardımcı olur.
- Dayanıklılık ve Performans Artışı: Kafein, kaslarda daha yüksek enerji üretimini teşvik ederek dayanıklılığı ve fiziksel performansı artırır.
- Yağ Oksidasyonunu Artırır: Kafein, vücuttaki yağ oksidasyonunu artırarak egzersiz sırasında yağların enerji kaynağı olarak kullanılmasını teşvik eder.
- Zamanlama ve Performansı Optimize Etme: Kafein, egzersiz öncesinde alındığında, performansı artırır ve egzersiz süresini uzatır.
- İyileşme Sürecini Hızlandırma: Kafein, kas yorgunluğunu azaltarak iyileşme sürecini hızlandırır.
- Yorgunluğu Geciktirir: Kafein, yorgunluk hissini geciktirerek daha uzun süreli ve yoğun egzersiz yapmanıza yardımcı olur.
- İdrar Söktürücü Etkisi: Kafein, idrar miktarını artırır. Dolayısıyla vücudun sıvı dengesini etkiler. Bu nedenle, spor yaparken yeterli su tüketmek önemlidir.
- Kafein Toleransı: Kafeine düzenli olarak maruz kalan kişilerde, etkileri azalır ve tolerans gelişir. Bu nedenle, kafein alımınızı sınırlı tutmak veya spor performansı için doğru zamanlamayı yapmak önemlidir.
Bu etkiler, bireysel farklılıklar ve alınan kafein miktarıyla da değişir. Herkesin vücut tepkisi farklı olduğu için kafein alımınızı kişisel ihtiyaçlarınıza ve toleransınıza göre ayarlamak önemlidir.
Düzenli spor yapıyorsanız kafeinin fiziksel performans üzerindeki etkilerini daha geniş şekilde ele aldığımız Spordan Önce Kahve İçmenin Faydaları yazısını da okumanızı öneririz.
Kafein Alımının Uyku Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Kafeinin uyku üzerindeki etkilerini detaylıca açıklamaya çalıştık. Umarız sizin için faydalı olur. İşte, kafeinin uyku üzerindeki etkileri.
- Kafein, merkezi sinir sistemini uyararak uyanıklık ve enerji seviyelerini artırır.
- Uyku düzenini bozarak uyuyabilme yeteneğini azaltır ve uykusuzluğa yol açar.
- Uyku süresini kısaltır ve uykunun kalitesini olumsuz yönde etkiler. Daha yüzeysel ve bölünmüş uyku yaşanır.
- Kafein alımı, uykuya dalma süresini geciktirir ve uykuya geçiş sürecini etkiler.
- Rapid Eye Movement (REM) uykusunu azaltır veya değiştirir. REM uykusu, vücudun dinlenme ve restorasyon sürecini gerçekleştirdiği önemli bir uyku evresidir.
- İdrar söktürücü etkisi nedeniyle gece idrara çıkma sıklığını artırır. Dolayısıyla bu da uykuyu bölerek uykusuzluğa neden olur.
- Uyku-uyanıklık döngüsünü etkileyerek uyku ritmini bozar ve uyku düzenini olumsuz yönde etkiler.
- Kafein alımının uyku üzerindeki etkileri bireysel farklılıklara bağlı olarak değişir. Bazı insanlar daha duyarlı olabilirken, bazıları daha az etkilenir.
Bu etkiler, kafein alım miktarı, kişisel tolerans, alınan zamanlamalar ve kişisel uyku alışkanlıkları gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Genel olarak, uyku düzeni ve uyku kalitesi için kafein alımını sınırlamak ve özellikle gece saatlerinde tüketimi azaltmak önemlidir.
Her bireyin kafeine farklı tepki verebileceğini unutmamak ve kişisel ihtiyaçlarınıza göre kafein alımını düzenlemek önemlidir.
Kafeinin bu ve bunun gibi daha pek çok faydasına değinmenin ardından insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine de bakmak faydalı olacaktır. Peki, kafeinin insan sağlığı üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi var mıdır?
Kafein Tüketiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Kafeinin insan sağlığı üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi olduğu gözlenmemiştir. Fakat kafein aşırı miktarda tüketildiğinde birtakım olumsuzluklara sebep olabilmektedir. Peki aşırı kafein tüketimi sonucunda oluşacak olumsuz durumlar nelerdir? Gelin, kafein tüketiminde aşırıya kaçmamak adına bu durumları öğrenelim.
- Kafein, kana hızla karışır ve kan dolaşımını hızlandırır. Bu da kalbimizin normalden daha hızlı artmasına sebep olur. Aşırı derecede tüketilen kafein çarpıntıya sebep olabilir.
- Yoğun şekilde vücuda giren kafein midede ekşimeye sebep olabilir. Bu sebeple mide rahatsızlıkları yaşayan bireyler bu maddeyi tüketirken dikkatli olmalılardır. Hatta mide rahatsızlığı çeken bireylere decaf kahve içmeleri önerilir.
- Fazla tüketilen kafein uykusuzluğa ve anksiyeteye sebep olabilir.
- Yüksek miktarda ve sık sık tüketilen kafein kas spazmlarına sebep olabilir.
Kahve Kabız Yapar mı?
Uzmanların yaptığı açıklamalara göre gün içerisinde fazla tüketilen kahve bağırsaklarda birtakım rahatsızlıkların meydana gelmesine sebep oluyor. Bu rahatsızlıklardan bir tanesi de kabızlık. Gereğinden fazla tüketilen kahve bağırsakların yeteri kadar çalışamamasına sebep oluyor. Bu durum da bağırsak tembelliği denilen rahatsızlığın meydana gelmesine sebep oluyor. Bunun sonucunda da kabızlık ortaya çıkıyor.
“Kafein nedir?” sorusunu cevaplamaya çalışırken yoğun olarak bulunduğu maddeler arasında kahveyi gösterdik. Hatta kafeinin en çok bulunduğu gıda kahve. Peki kahvenin ishal ve kabızlık üzerinde ne gibi etkileri var?
Tükettiğimiz her kahvenin ardından tuvalete çıkma ihtiyacı hissedebiliriz. Çünkü kahve bağırsakların yoğun bir şekilde çalışmasını sağlar. Sabah aç karnına tüketilen kahve ishale sebep olabilir. Bu sebeple ishal olan bireyler bu rahatsızlık süresince sıvı halde kahve tüketmemeye dikkat etmelilerdir. Fakat kuru halde tüketilen kahvenin ishali geçirici veya önleyici bir etkisinin olduğu da bilinmektedir.
Kafein İçermeyen Kahve ve Çaylar
Kafein, kahvede yoğun miktarda bulunduğu için kahve ile özdeşlemiştir. Bu sebeple kafeini kahvenin ana maddesi olarak düşünmemiz mümkün. Fakat yapılan birtakım işlemler sonucunda kahveyi kafeinden ayrıştırmak da mümkün.
Günümüz teknolojisi ile kahveyi kafeinden ayrıştırmak geçmişe nazaran artık çok daha kolay bir işlem. Kahveyi kafeinden ayrıştırma işleminde büyük oranda başarı elde ediliyor. Kahvenin içerisinde bulunan kafein miktarı %97 oranında kahveden ayrışmakta. Bu da kafein tüketemedikleri için kahveden uzak duran bireylerin kahve ile aralarında bulunan büyük engeli kaldırıyor.
Doğada bulunan birtakım çaylar kafein içermemektedir. Bu çay çeşitleri; nane çayı, rooibos, papatya, sarı kantaron vb. şeklinde sıralanabilir. Siz de kafeinsiz çay tüketmek istiyorsanız Mithra Coffee & Tea Co.’nun titizlikle harmanladığı ve şık bir şekilde paketlediği rooibos çayını tadabilirsiniz.
İçeriğinde doğal olarak kafein bulundurmayan çayların yanı sıra tıpkı kahvede olduğu gibi insan eliyle kafeinden ayrıştırılan çay çeşitleri de bulunmaktadır. Bu çaylara dekafeine çay adı verilmektedir. Bunun doğada kafeinsiz şekilde bulunan çaylardan en büyük farkı az miktarda da olsa içerisinde kafein barındırmasıdır.
